ORCA by Ennio Morricone

              

                                          ORCA

                                       (Απειλή και μοναξιά βαδίζουν χέρι χέρι)

                             

Σήμερα θα μιλήσω για το σπαρακτικό αριστούργημα του Έννιο Μορικόνε για την ταινία του 1977 “’Oρκα”. Και θα μου πείτε τι σχέση έχει ένας Ιταλός με την Αμερικανική Τέχνη; Μπορεί ο δημιουργός αυτού του μουσικού έργου να είναι Ιταλός ,όμως η ταινία είναι αμερικάνικη, οπότε το σάουντρακ θεωρείται Αμερικάνικο. Ξεκινάω λοιπόν. Όπως συμβαίνει με μένα η μουσική θα αναλυθεί σαν αυτόνομο άκουσμα  και όχι με το πώς λειτούργησε στην ταινία. Που φυσικά και λειτούργησε αριστουργηματικά. Ωστόσο όταν απομονωθεί ή την ακούσει κάποιος χωρίς να έχει δει την ταινία θα διαπιστώσει αμέσως ότι η ποιότητα δεν χάνεται καθόλου. Εξ ου και τα κομμάτια είναι αριθμημένα και τοποθετημένα στο Σίντι όχι με την χρονολογική σειρά που ακούστηκαν στην ταινία ,αλλά με την σειρά που ταιριάζει στο άλμπουμ. Και επίσης θα καταλάβετε από τους τίτλους που έχει το κάθε θέμα ότι είναι πιο γενικοί με κλασικούς όρους και όχι τόσο συγκεκριμένοι.

 

2 είναι οι πυλώνες, οι  κατηγορίες, οι ενότητες στις οποίες πάτησε ο Μορικόνε. Η πρώτη είναι  το δράμα και η δεύτερη η απειλή. Θα ξεκινήσω με την απειλή και θα τελειώσω με το δράμα.

 

1.Απειλή

Ποιο συγκεκριμένα την βρίσκουμε στα κομμάτια  3 ,5 που είναι και το κορυφαίο αυτής της ενότητας και 8. Οι τίτλοι είναι οι εξής:

Κομμάτι 3: Intermezzo. Μόλις 0:34 διαρκεί ,αλλά είναι ένα πολύ χαρακτηριστικό απόσπασμα όπου ακούγονται μόνο έγχορδα παίζοντας ένα  light motif ,που αποτελεί απλά μια πρόγευση για το τι θα επακολουθήσει.

 

 

Κομμάτι 5:   The Fight The Victory The Death. Εδώ έχουμε να κάνουμε πραγματικά με έναν εφιάλτη, με μια απόκοσμη απειλή. Ο Μορικονε για να μεγιστοποιήσει αυτήν την ασύμμετρη απειλή και να της δώσει ακόμη πιο εφιαλτικές διαστάσεις επιστρατεύει την ατονικότητα και τα διαβολεμένα έγχορδα που είναι λες και γλιστρούν πάνω σε ξυράφια. Χωρίς ο ρυθμός να είναι καταιγιστικός  ,το αντίθετο μάλιστα ,είναι αργός σαν βασανιστήριο, σαν μια  βρύση που στάζει. Είναι ένα μείγμα μεταξύ Μπάρτοκ –Πεντερέσκι-Ξενάκη -Χρήστου που στα 5:30 που διαρκεί έχει μόνο ένα ανεπαίσθητο διάλειμμα στα 2:30 με σόλο πνευστών. Αμέσως μετά τα έγχορδα εμφανίζονται πάλι σαν καζάνι που κοχλάζει και θα έρθουν σε μια βίαιη αντιπαράθεση με τα πνευστά. Εν συνεχεία θα έχουν πάλι πρώτο ρόλο σε πιο δραματικό ύφος ,αλλά κατόπιν θα αρχίσουν να τσιρίζουν πάλι για να κλείσει επιτέλους αυτός ο κύκλος βίας και αίματος.

Στο κομμάτι 8 Attack And Mistake. Θα έχουμε πάλι αυτόν τον έντονο κύκλο βίας και αντιπαράθεσης όπου νιώθεις τα βιολιά σαν να είναι χιλιάδες έντομα που σου ροκανίζουν το δέρμα.

                       

Και περνάμε στην ενότητα του δράματος όπου το μεγάλο της ατού είναι αυτές οι μελαγχολικές νότες που κατάφερε να βρει ο Μορικόνε και να μας χτυπήσει για μια ακόμη φορά στην καρδιά και στον εγκέφαλο με βαριοπούλα.

1) Orca.    Ένα είναι το βασικό θέμα με την σπαρακτική μελωδία το οποίο θα παραλλαχθεί και  θα δηλώνει ξεκάθαρα  την απώλεια την θλίψη, την μοναξιά, την απόγνωση, τον Θάνατο. Η εισαγωγή έχει μια πολύ χαρακτηριστική μελωδία η οποία αναπτύσσεται έξοχα και τα συναισθήματα που γεννάει γίνονται αμέσως αισθητά στον ακροατή. Πρόκειται σίγουρα για ένα λυπητερό κομμάτι και μια από τις πιο εμπνευσμένες μελωδίες  που έχει συνθέσει ο μαέστρος.

Τώρα αυτό το χαρακτηριστικό θέμα που ακούσατε θα εμφανιστεί και στο αμέσως επόμενο κομμάτι που έχει τον τίτλο Early Ices. “Πρόωρος πάγος”. Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια πάρα πολύ σκοτεινή εισαγωγή ,εφιαλτική, απειλητική που όμως ελλοχεύει  μέσα της τον πόνο και την μοναξιά. Στα 0:18 δευτερόλεπτα το βασικό θέμα θα παιχτεί μόνο από ένα όργανο και για ελάχιστα δευτερόλεπτα. Δυστυχώς ο ήχος δεν είναι τόσο καλός ώστε να καταλάβω ακριβώς πιο όργανο είναι, -γι’ αυτό καλό είναι να γίνονται επανεκτελέσεις ορισμένων σάουντρακ από σπουδαίες  ορχήστρες με πολύ προσοχή στην ενορχήστρωση όπως κάνει η εταιρεία Tadlow με την φιλαρμονική της Πράγας- αλλά πιστεύω ότι πρόκειται για ένα είδος φλάουτου. Αμέσως με τις ελάχιστες αυτές νότες αισθανόμαστε πάλι την μοναξιά να τρυπάει τα κύτταρά μας. Η μελωδία αυτή  θα διακοπεί από  τα έγχορδα που πραγματικά θα σχίζουν την ατμόσφαιρα σε πολύ αργό ρυθμό. Το βασικό θέμα θα επανέλθει πάλι στα 0:27 ξανά από το ίδιο όργανο. Εν συνεχεία το βασικό θέμα ερμηνευμένο πάντα από ένα όργανο θα περνάει ή μπροστά με τα έγχορδα από πίσω να απειλούν να το εξαφανίσουν ή θα γίνεται δευτερεύον με τα έγχορδα να παίρνουν το πάνω χέρι. Στο 1:00 η μελωδία θα χαθεί. Τα έγχορδα  τα οποία θα ερμηνεύσουν ένα νέο θέμα ακούγονται αποπνικτικά ενώ θα συνοδευτούνε από κοντραμπάσα που θα παίζουν πολύ χαμηλά δημιουργώντας έτσι μια ασφυκτική ατμόσφαιρα. Προσέχτε να δείτε τώρα στην ταινία πως λειτουργεί αυτό. Όλη αυτή η υπόγεια απειλή δεν είναι τίποτε άλλο από τον πρόωρο πάγο που απειλεί το καράβι μιας και η Όρκα τους τραβάει προς τον βόρειο Ατλαντικό. Και το βασικό θέμα παιγμένο μόνο από  ένα πνευστό αντικατοπτρίζει την μοναξιά του ανθρώπου μπροστά στο αχανές τοπίο. Και ο Μορικόνε παρόλο που είναι εξαιρετικός μέσα στην ταινία ,είναι και εξαιρετικός έξω κι απ’ αυτήν, πράγμα το οποίο είναι πάρα μα πάρα πολύ δύσκολο.

                                       

      

Το επόμενο κομμάτι που θα ακουστεί το βασικό θέμα είναι το  “Dialoguing The Memories” και ότι και να πούμε για την έμπνευση αυτή  θα είναι λίγο. “Διάλογος με τις αναμνήσεις” και αυτό το κομμάτι μπορεί να συνοδεύσει την οποιαδήποτε στιγμή που αναμετριόμαστε με το παρελθόν μας. Ένα παρελθόν γεμάτο λύπη, αποτυχία και πόνο. Η ενορχήστρωση “θεία” .Ουράνια. Το “θέμα” ερμηνεύεται από μια σοπράνο!!!Αλλά ο Ιταλός για να το κάνει ακόμη πιο τραγικό, έχει βάλει σαν αντίστιξη βιολιά να το συνοδεύουν ,τα οποία κάνουν την ατμόσφαιρα ακόμη πιο ασήκωτη.! Σας αφήνω να το απολαύσετε.

    

                

Το “Θέμα” θα το ξανακούσουμε στο κομμάτι 7  “Nocturne For A Remorse”.Μετά τα πρώτα σκοτεινά είκοσι δευτερόλεπτα η βασική μελωδία θα παιχτεί από ένα όμποε που είναι συνώνυμο του ρομαντισμού και της ηρεμίας. Εδώ, γιατί όντως είναι “νυχτερινό”, -δεν είναι τυχαίος αυτός ο τίτλος- θα έχουμε το εξής χαρακτηριστικό. Τα έγχορδα που το συνοδεύουν είναι δεμένα μαζί του αρμονικά και όχι αντιστιτικά και έτσι το θέμα εκεί που είχε καταθλιπτικές διαστάσεις γίνεται αυτομάτως ρομαντικό. Ότι πρέπει για ήρεμη βραδιά με κρασάκι.

   

Πάλι στο κομμάτι 9 “Openning And Encounter” ακούμε το βασικό θέμα σε μια διαλεκτική σχέση μοναξιάς και απειλής όπως στο Early Ices. Εδώ όμως υπάρχουν άλλα τεχνικά χαρακτηριστικά. Το θέμα είναι πρωτεύων και παίζεται όχι από φλάουτο, άλλα από όμποε. Έτσι μπροστά έχουμε να κάνουμε με μια τρυφερότητα. Από πίσω όμως αρχίζει να δημιουργείται ένα βουητό το οποίο όλο και θα μεγαλώνει. Και αυτή η διαλεκτική σχέση  ανάμεσα σε απειλή και ρομαντισμό θα βγάλει  αποτέλεσμα ισόπαλο. Δεν ξέρουμε τι θα γίνει. Ποιος θα επικρατήσει. Θα το μάθουμε στα επόμενα δυο και τελευταία κομμάτια όταν το “θέμα” θα πάρει και τις πραγματικές του διαστάσεις.

Arrival At The Pole. Πρόκειται για το κορυφαίο θέμα του σιντί και ένα από τα καλύτερα στην ιστορία του κινηματογράφου. Αυτό το 8λεπτο κομμάτι δεν έχει μόνο όλη την ουσία του σάουντρακ ,αλλά προχωρά ένα βήμα παραπέρα μιλώντας μας για την απώλεια και τον θρήνο. Ακούμε το βασικό  θέμα όπως το ακούσαμε στην αρχή. Όπως πραγματικά είναι. Μια μελαγχολική, δραματική μελωδία η οποία θρηνεί. Στην ταινία όμως δεν ξέρουμε τι θρηνεί. Θρηνεί την απώλεια της οικογένειας της Όρκα, ή τον άνθρωπο κυνηγό, ο οποίος μπορεί να σκοτωθεί στο κυνήγι της φάλαινας. Αυτή η συγκεκριμένη μουσική μας προϊδεάζει ότι το τέλος δεν είναι καλό. Λοιπόν επανερχόμαστε στο κομμάτι. Το ακούμε έτσι όπως το ακούσαμε στην αρχή. Από πλήρη συμφωνική ορχήστρα και όχι μόνο από ένα όργανο. Και όπως το “θέμα” πάει να τελειώσει κανονικά στα τρία λεπτά, ο Μαέστρος για να το αναπτύξει ακόμη περισσότερο θα βάλει στην νέα στροφή την σοπράνο να το  ερμηνεύει όπως έκανε στον “διάλογο με τις αναμνήσεις”. Και έτσι αποκτάει τιτάνιες διαστάσεις. Η θλίψη και ο θρήνος δεν λένε να τελειώσουν. Είναι όμως τόσο μεθυστική η μελωδία του που δεν χορταίνεις να την ακούς. Και όταν τελειώνει και η σοπράνο ξαναρχίζει πάλι με περισσότερες δυναμικές και με το δευτερεύον θέμα από κάτω ακόμη πιο έντονο. Σαν ένα διάλογο μεταξύ τους. Ρωτάει το πρωτεύον θέμα απαντάει  δευτερεύον. Και κάπου εκεί στο 6:36 το κομμάτι θα απογειωθεί. Τα βιολιά θα ερμηνεύσουν την βασική μελωδία  πιο ψηλά. Έτσι ο θρήνος γίνεται δυσβάσταχτος ατελείωτος.

Και περνάμε στο φινάλε. Όπου έχουμε πάλι το “θέμα” ανεπτυγμένο ένα λεπτό περισσότερο απ’ ότι το ακούσαμε στην αρχή και ο λόγος είναι ότι αυτό γίνεται για να γίνει πιο τραγική η σύνθεση καθότι τα βιολιά παίζουν πιο ψηλά απ’ ότι στην πρώτη ακρόαση. Το τραγικό ολοκληρώθηκε. Ποιον όμως θρηνεί η μουσική; Τον θύτη ή το θύμα; Εδώ είναι το ζουμί και εδώ ο Μορικονε δια μέσου της μουσικής φιλοσοφεί εξαιρετικά. Και τους δύο. Γιατί και οι δυο είναι ένα και το αυτό. Η Όρκα νίκησε. Σκότωσε τον κυνηγό της. Αυτόν που είχε σκοτώσει την οικογένειά της. Όμως μένει μόνη στο απέραντο γαλάζιο. Δεν υπάρχει χαρά γι’ αυτή. Είναι χαμένη. Η εκδίκηση δεν της πρόσφερε καμία χαρά. Η μουσική θρηνεί άνθρωπο και κτήνος σε αυτό  το μουσικά  διαλεκτικό αριστούργημα. Και όσα η ταινία δεν μπορεί να μας πει λόγω μέτριας σκηνοθεσίας μας τα λέει ο Μορικόνε με το έργο του.

. Και πως καταλαβαίνουμε πως άνθρωπος και κτήνος θύτης και θύμα κυνηγός και θήραμα είναι ένα και το αυτό; Και οι δυο τραγικές φιγούρες και οι δυο σκιές που μοιάζουν σαν κουκίδες μπροστά στο απέραντο λευκό τοπίο; Από το τραγούδι. Το καλύτερο τραγούδι που έχει γράψει ο Μαέστρος και που ο τίτλος του τα λέει όλα!!! We are one!!! Εσύ κι εγώ είμαστε ένα!!! Καλή ακρόαση!!!

 

 

 

Και αφού το απολαύσατε σαν αυτόνομη ακρόαση δείτε πως ταιριάζει με το συννεφιασμένο κλίμα της ταινίας

 

 

Τέλος στο σιντί υπάρχει και ένα Τζαζ κομμάτι το οποίο δεν το ανάφερα γιατί ακούγεται ξεκομμένο από το υπόλοιπο έργο και δεν είναι κάτι σημαντικό.

Επίσης το σιντι κυκλοφορεί σε δυο εκδόσεις. Μια χωρίς το τραγούδι  και μια με το τραγούδι.. Φυσικά προτιμήστε την δεύτερη έκδοση.