Αύγουστος

Θα μπορούσαν να γραφτούν πολλές σελίδες γι’ αυτό που κατάφερε ο Tracy Letts με το μνημειώδες του έργο “Αύγουστος”.
Πρόκειται πραγματικά για ένα συγγραφικό θαύμα, για ένα επίτευγμα, για μια δουλειά τόσο συμπαγή και στέρεα, μα και  τόσο εντυπωσιακή και πολύπλοκη που χτυπάει κόκκινο σε όλους τους τομείς. Το έργο είναι κοντά στις τρεις ώρες. Δεν είναι όμως ποτέ φλύαρο. Ποτέ δεν πλατειάζει, ποτέ δεν κάνει κοιλιά. Σε κάθε σκηνή, σε κάθε διάλογο όλα έχουν νόημα. Όλα έχουν λόγο ύπαρξης. Το συγκλονιστικό όμως δεν είναι αυτό. Το συγκλονιστικό είναι ότι  όλη αυτή η αποδόμηση της Αμερικάνικης οικογένειας λέγεται με τρόπο ανάλαφρο και αστείο και όχι με τρόπο βαρύ και ασήκωτο. Οι εναλλαγές μεταξύ δράματος και κωμωδίας είναι τόσο καλά μελετημένες, τόσο άψογα ισορροπημένες που το έργο δεν γίνεται ποτέ κωμωδία και ποτέ δράμα. Είναι και τα δυο ταυτόχρονα. Είναι αυτό που λέμε  κωμικοτραγικό. Όπως και η ίδια η ζωή. Μα οι ισορροπίες του δεν εξαντλούνται μόνο σε αυτό το πεδίο. Το έργο προσφέρει πολύ δυνατές στιγμές συγκίνησης ,αλλά και κριτικής σκέψης. Συνήθως οι διανοούμενοι έχουν μάθει να υποβαθμίζουν την συγκίνηση, να την θεωρούν κάτι ευτελές που αποσυντονίζει τον θεατή από το να βγάλει ένα συμπέρασμα. Έχει πλέον περάσει στην αντίληψη των σοβαροφανών και των ελιτιστών ότι ένα έργο τέχνης θα πρέπει να έχει αποστασιοποίηση από τα δραματικά γεγονότα, ώστε ο εγκέφαλος να μπορεί αναπόσπαστος να δουλέψει για να βγάλει το νόημα του κειμένου. Κατά την προσωπική μου άποψη δεν υπάρχει κάτι πιο επικίνδυνο. Η Μεγάλη Τέχνη εκτός από παγκόσμια διαθέτει και ένα άλλο μεγάλο προσόν. Συνδυάζει το θέαμα με την ουσία. Όπως το συνδύαζε ο Τσάρλι Τσάπλιν, ο Σεργκέι Αϊζενστάιν, ο Κουρουσάβα, ο Μπέργκμαν, ο Γουέλς, ο Μπουνιουέλ ,ο Καβάφης, ο Λειβαδίτης, ο Μτετοβεν ,ο Σοστακοβιτς, ο Ντοστογιέφσκι ,ο Τολστόι, ο Λόντον, ο Βερν. Και ναι μπορεί κάτι να είναι θεαματικό χωρίς εκρήξεις και κυνηγητά. Τα μισοφωτισμένα πρόσωπα του Μόργκαν Φρήμαν στο ”Million dollar baby” και του Μάρλον Μπράντο στην “Αποκάλυψη τώρα” είναι ασφαλώς  πολύ εντυπωσιακά.Εντυπωσιακό επίσης μπορεί να είναι και το ντελίριο του Ντέιβιντ Θούλιεις στον "Γυμνό",εντυπωσιακό μπορεί όμως να είναι και το βλέμμα του Αλ Πατσίνο στο φινάλε του "Νονού 2". Εντυπωσιακό μπορεί να είναι τα ατελείωτα φινάλε του Σοστακόβιτς,όπως και η δραματική υστερία του Τσαικόφσκι,και οι μεγαλομανιακές συμφωνίες του Μάλερ,αλλά εντυπωσιακή μπορεί να είναι και η απόλυτη αρμονία ενός κονσέρτου του Μότσαρτ.  Οι “Κραυγές και ψίθυροι” είναι αναμφίβολα μια εντυπωσιακή ταινία παρόλο που είναι δωματίου, όπως αντιστοιχως εντυπωσιακή μπορεί να είναι μια σονάτα του Μπετόβεν ή μια πολωνέζα του Σοπέν, που ερμηνεύεται από ένα και μόνο άτομο. Το έργο λοιπον,  είναι γραμμένο έτσι που είναι και πολύ θεαματικό  αλλά και  ουσιώδες. Ο Tracy Letts πέτυχε σχεδόν κάτι ακατόρθωτο. Δεν θυσίασε την συγκίνηση για την κριτική σκέψη, ούτε τον στοχασμό για το ευτελές θέαμα. Συνυπάρχουν και τα δύο με απόλυτη αρμονία και αντίστιξη. Το κείμενό του εκτός από παγκόσμιο-δεν αφορούν αυτά  που γίνονται μόνο την αμερικάνικη οικογένεια, αλλά όλον τον κόσμο -διαθέτει εκλεπτυσμένη συγκίνηση πολύς υψηλής κλάσης, η οποία συνδέεται άρρηκτα με την κριτική σκέψη. 

      

Στην βερσιόν που έγινε ταινία με μια Μέριλ Στριπ από άλλον πλανήτη, ο ίδιος ο συγγραφέας αφαίρεσε όλα τα χιουμοριστικά στοιχεία και το μετέτρεψε καθαρά σε ένα ψυχολογικό δράμα με την έμφαση στην σχέση μάνας και κόρης. Δημιούργησε σχεδόν ένα διαφορετικό έργο στα πρότυπα ενός Μάικ Λι, ενός Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, ενός Κλιντ Ίστουγντ, σκηνοθετών που γνωρίζουν άψογα την κινηματογραφική γλώσσα και το πώς να αποφεύγουν όλες τις θεατρικές παγίδες που μπορεί να υποπέσει μια ταινία που προέρχεται από το θέατρο και έκανε μια ομολογουμένως εντυπωσιακή δουλειά. Ατύχησε όμως να πέσει σε έναν άπειρο σκηνοθέτη ο οποίος δεν έδωσε καθόλου βάση στην κινηματογραφική αισθητική και το αποτέλεσμα ήταν αρκετά χλιαρό. Παρόλο που το σενάριο του ήταν άψογο, στην θεατρική του μορφή είναι ασφαλώς πιο ολοκληρωμένο και πιο λεπτομερή και με τέτοιο τρόπο δοσμένο  που να διαφαίνονται όλες οι κοινωνικοπολιτικές προεκτάσεις. Και αυτό είναι το επίτευγμά του. Δεν αναφέρεται μόνο σε μια παρακμάζουσα οικογένεια. Αναφέρεται σχεδόν σε κάθε οικογένεια, σε μια εξοχή τοιχογραφία του Αμερικάνικου νότου, την οποία αποσυνθέτει σταδιακά βήμα βήμα και δημιουργεί έναν μυθικό χαρακτήρα, έναν ρολό τιτάνα όπως είναι ο χαρακτήρας της Βάιολετ Γουέστον.

           Πρόκειται για έναν ρολό που έχει όλα τα χαρακτηριστικά του κλασικού. Πολύπλοκος, τραγικός, αστείος με αυξομειώσεις και μεταπτώσεις τόσο ισχυρές που η ηθοποιός που θα κληθεί να τον φέρει εις πέρας θα πρέπει να διαθέτει ένα εντυπωσιακό οπλοστάσιο τεχνικής με απόλυτο έλεγχο φρένων, άψογη άρθρωση, μεγάλη ευφράδεια, αστραπιαίες αλλαγές διάθεσης και ταχύτητας, απότομες επιταχύνσεις και απόλυτη εναρμόνιση λόγου και σώματος. Σε έναν από τους πιο δύσκολους ρόλους που έχουν γραφτεί τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως η Θέμιδα η Μπαζάκα το κάνει να φαίνεται παιχνιδάκι. Η θριαμβευτική της ερμηνεία είναι ένας άθλος, που μόνο συγκλονισμένος μπορεί κάνεις να την παρατηρήσει χωρίς να μπορεί να πει τίποτα. Έχοντας μια αλάνθαστη άρθρωση, ,ένα ανεπανάληπτο νεύρο μια καθαρότατη λογοδιάρροια, δίνει σημασία στην κάθε λέξη που ξεστομίζει. Σαν ένας μεγάλος  πιανίστας που συνδυάζει την τεχνική με το πάθος και δεν είναι ούτε ρομπότ, αλλά ούτε κι ένας άτεχνος που παίζει μόνο με ψυχή, έτσι και η Κυρία Μπαζάκα  δίνει σάρκα και οστά σε μια εντυπωσιακά απαιτητική παρτιτούρα χωρίς να χάνει την παραμικρή νότα. Και είναι τόσο συγκλονίστηκα μεγαλειώδεις η ερμηνεία της που στο τέλος όταν τα φώτα σβήνουν και ο γίγαντας με τα πήλινα πόδια θα δείξει τον πραγματικό του εαυτό, ετούτη η δυναμική γυναίκα που θα κλαίει σαν κοριτσάκι και δεν θα μπορεί να ανέβει καλά καλά ούτε τις σκάλες–άλλο ένα μνημειώδες εύρημα- είναι που θα φανεί η δεινότητά  της και η αξεπέραστη  σύνθεσή της. Το σώμα θα μικρύνει, η φωνή ίσα που θα βγαίνει. Δεν θα κάνει τίποτα και όμως θα κάνει τα πάντα!

Σαν μια άλλη Μέρυλ Στριπ,η Θέμιδα η Μπαζάκα είναι ένα πραγματικό θωρηκτό ερμηνείας.

Το casting είναι μοιρασμένο  με χειρουργική ακρίβεια. Δίπλα στην ερμηνεία θωρηκτό Ποτέμκιν της Μέριλ Στριπ εεε…της Θέμις Μπαζάκα ήθελα να πω, όλος ο θίασος στέκεται επάξια δίπλα της συνοδεύοντας αυτό το θωρηκτό και συνθέτοντας μια αδιάσπαστη φάλαγγα. Η Μαρία Πρωτόπαππα πραγματικό αεροπλανοφόρο κρύβει μια  Βάιολετ στα νιάτα της, δυναμική αλλά και εύθραυστη, η Μαρία Κατσιαδάκη με την οξύτητά της αποδεικνύεται σε αντιτορπιλικό τελευταίας γενιάς, ενώ η Μαρίνα Ασλάνογλου με την ελαφρότητά της, και η Βίκυ Βολιώτη με την Aurora Marion με τo εσωτερικό τους παίξιμο βοηθούνε τον στόλο σαν πλοία ταχείας μεταφοράς. Και εκεί που θα περίμενε κανείς η Σίσσυ Τουμάση να είναι μια απλή  πυραυλάκατος, εκείνη μεταμορφώνεται σε μια υπερφρεγάτα  ικανή να διαλύσει ένα σύμπαν από μόνη της! Σε έναν ρόλο που πολύ εύκολα το 90% των ηθοποιών θα έπαιζε τον τύπο και όχι τον χαρακτήρα, που το 90% των ηθοποιών θα ερμήνευε τον ρόλο εξωτερικά και υπερβολικά ,εκείνη δίνει βάθος και προσωπικότητα στον χαρακτήρα της. Γεμάτη κέφι, ζωντάνια, σπιρτάδα και ζωηράδα, η Σίσσυ Τουμάση δεν ερμήνευσε απλώς την Τζιν Φόρνταχαμ, έγινε η Τζιν Φόρνταχαμ.  Οι άντρες όλοι-Μάνος Βακούσης, Αλέξανδρος Μυλωνάς, Κώστας Ανταλόπουλος, Νίκος Αλεξίου, Θύμιος Κούκιος, Αλέξανδρος Λουίζος - σαν πλοία γενικής υποστήριξης δένουν το σύνολο χάρις το αλληλοσυμπληρωματικό τους παίξιμο. Η σύγχρονη και ζωντανή  μετάφραση του Μανώλη Δούνια ρέει σαν νεράκι ενώ  τα επιβλητικά σκηνικά της Αθανασίας  Σμαραγδή είναι τοποθετημένα ώστε να καταβροχθίζουν τους χαρακτήρες όσο περνάει η ώρα ολοένα και περισσότερο. Οι φωτισμοί του Αλέκου Γιάνναρου  προσάπτουν άπλετο φως για να γίνει η ατμόσφαιρα πιο αποπνικτική και τα κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη με την μουσική του Μίνωα Μάτσα υποστηρίζουν αρμονικά το σύνολο χωρίς να τραβούν την προσοχή.

Πραγματική αποκάλυψη η Σίσσυ Τουμάση δίνει μια συγκλονιστική ερμηνεία και αποδεικνύει μετά και την ερμηνεία της στην "Αγριόπαπια" ότι είναι η κορυφαία ηθοποιός της γενιά της.

Και μέσα σε όλο αυτό το πολεμικό κλίμα με θωρηκτά, αεροπλανοφόρα, αντιτορπιλικά, φρεγάτες ,πυραυλάκατους, αρματαγωγά, ναρκοθηριευτικά, κανονιοφόρους, ο Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης αποδεικνύεται ένας επιδέξιος Ναύαρχος που  γνωρίζει πολύ καλά την δύναμη της ομάδας, αλλά και την ισχύς του ενός. Εκμεταλλεύεται στο έπακρον τις αντιθέσεις του έργου, είναι άριστος γνώστης των ρυθμών και των εντάσεων των κραυγών και των ψιθύρων και στήνει έτσι την φάλαγγά του χωρίς να παρουσιάζει το παραμικρό τρωτό σημείο.

Πραγματικός Ναύαρχος.

       Κύριες και κύριοι όσοι διαβάσετε το θεατρικό, διαβάστε το με ευλάβεια. Μαζί με τα “Οικόπεδα με θέα” πρόκειται για το κορυφαίο έργο της σύγχρονης Αμερικανικής δραματουργίας και προσέξτε να δείτε τι θα πει ταλέντο και πως μπορεί κάποιος να κάνει ένα πολιτικό σχόλιο χωρίς φανφάρες και μεγαλοστομίες χωρίς καταγγελτικό και γκρινιάρικο ύφος. Μέσα σε όλη αυτήν την παρακμή και αποδόμηση, σε όλη αυτήν την  πτώση και την κατάρευση, στον οχετό της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης ο συγγραφέας δεν γίνεται μίζερος μηδενιστής και γκρινιάρης. Αφήνει ένα φως να μπει από μια μικρή σχισμή. Ποιοι λοιπόν νομίζετε ότι έχουν μια στοιχειώδη ανθρώπινη συμπεριφορά; Οι τρεις  χαρακτήρες που είναι εντελώς ξένοι προς τις συμβάσεις της μόδας και στα δυτικά πρότυπα της καταναλωτικής κοινωνίας. Ο ντροπαλός εσωστρεφής  Τσαρλίτο που γράφει τραγούδια για την γυναίκα που αγαπά , η Άιβι μια γυναίκα  που δεν μακιγιάρεται και έχει αντικοινωνική συμπεριφορά και μια……Ινδιάνα!!!!Καληνύχτα και καλή τύχη! Το ταλέντο τα συντρίβει όλα!

Υπέροχοι όλοι τους.