Παρίσι -Τέξας

Ανάλυση υποκριτικής της ταινίας Παρίσι-Τέξας

Δύο είναι οι σπουδαίες στιγμές υποκριτικής αυτής της σπουδαίας ταινίας.

 

1.ΣΚΗΝΗ HOME MOVIE OF JANE

 

Διάλεξα την συγκεκριμένη σκηνή παρόλο που είναι μικρή και κυρίως βουβή για τρεις λόγους. Ο πρώτος λόγος είναι γιατί είναι η πρώτη φορά που βλέπουμε τον Τράβις να αισθάνεται κάτι, σημείο εξαιρετικά κομβικό τόσο για την ταινία όσο και υποκριτικά. Ο δεύτερος λόγος είναι γιατί εμφανίζεται καθαρότατα μια από τις θεμελιώδεις αρχές της κινηματογραφικής υποκριτικής σύμφωνα με τον Μάικλ Κέιν όπως είναι το re -acting. Η αντίδραση δηλαδή του ηθοποιού απέναντι σε ένα ερέθισμα το οποίο μπορεί να είναι ή τα λόγια του συνάδελφού του ή απλά μια εικόνα όπως είναι στην συγκεκριμένη σκηνή. Και ο τρίτος λόγος είναι ότι η αντίδραση, αυτό που τον ξυπνάει και τον αλλάζει ως άνθρωπο είναι η παρακολούθηση μιας οικογενειακής ταινίας πράγμα εξόχως ιδιοφυές μιας και λειτουργεί συμβολικά ως προς την δύναμη του κινηματογράφου.

     Παρακολουθούμε λοιπόν την οικογένεια στην αρχή να συνομιλεί στο τραπέζι και βλέπουμε τον Τράβις να είναι όπως σχεδόν σε όλη την ταινία μέχρι τώρα. Απόμακρος ,ψυχρός, σχεδόν ναρκωμένος, σαν έναν άνθρωπο που κοιμάται όρθιος. Κανένα συναίσθημα δεν έχει να επιδείξει ως τώρα. Όλα όμως θα αλλάξουν όταν θα δουν το ταινιάκι. Το ταινιάκι λοιπόν ξεκινάει και απλά βλέπουμε μια ευτυχισμένη οικογενειακή στιγμή. Τίποτα σπουδαίο δηλαδή. Τίποτε φαντεζί. Η πρώτη αντίδραση του Τράβις καθώς βλέπει τον αδερφό του στο βίντεο είναι να γυρίσει προς αυτόν και να του χαμογελάσει. Τα πρώτα σημάδια για το πόσο δυνατή μπορεί να είναι μια εικόνα και εν γένει ο κινηματογράφος εμφανίζονται. Μετά βλέπει τον εαυτό του να χαμογελάει και το παιδί του. Η αντίδραση του αλλάζει. Το ίδιο και το πλάνο του Βέντερς. Γυρίζει και κοιτάει το παιδί του με ένα ύφος σπαρακτικό. Ξαναγυρνάει προς το βιντεάκι. Καθώς συνεχίζει να βλέπει αυτές τις ευχάριστες οικογενειακές στιγμές σταυρώνει τα χέρια του και χαμογελώντας ρίχνει πάλι κλέφτες ματιές στον γιο του. Ο Τράβις αρχίζει σιγά σιγά και γίνεται άνθρωπος. Τα πεθαμένα συναισθήματα μέσα του ξαναγεννιόνται παρακολουθώντας απλά ένα οικογενειακό βιντεάκι. Και έρχεται η μεγάλη του στιγμή. Βλέπει στο βίντεο την γυναίκα του να χαμογελάει. Και ποια είναι η αντίδρασή του; Απλά στρέφει το βλέμμα του κάτω. Συνεχίζει και παρακολουθεί. Βλέπει αυτόν να οδηγεί και τον γιο του να είναι στα πόδια του. Ξανά βλέμμα στο παιδί του. Τα μάτια του υγραίνονται. Αρχίζει να επανέρχεται. Και περνάμε στο φινάλε. Η θέαση των απλών ευτυχισμένων οικογενειακών στιγμών συνεχίζεται. Ο Τράβις πάλι με τα χέρια σταυρωμένα αυτή την φορά θα στρέψει όλο το κεφάλι του κάτω πηγαίνοντας το μπρος πίσω. Δεν μπορεί να κοιτάξει. Δεν αντέχει να βλέπει πως ήτανε –από ένας ευτυχισμένος άνθρωπος γεμάτος όρεξη και ζωντάνια μετατράπηκε σε ένα φάντασμα -και πως κατάντησε. Το βίντεο τελειώνει και η αμηχανία στο σώμα και στα μάτια του Τράβις είναι έκδηλη. Όμως το βίντεο επηρέασε με τέτοιο τρόπο την ψυχοσύνθεση του, που θα πάρει την απόφαση να ψάξει να βρει την γυναίκα του. Θα ξυπνήσει λοιπόν από τον λήθαργο στον οποίο βρίσκονταν μόνο και μόνο επειδή είδε πως ήτανε. Και εδώ είναι το συγκλονιστικό. Δεν είδε τον εαυτό του μέσα στην χλιδή και στα πλούτη. Τον είδε να χαίρεται με το παιδί του ,την γυναίκα του, τον αδερφό του και την κουνιάδα του. Αυτή η απλότητα είναι που θα του γεμίσει την ψυχή με ότι είχε χάσει και θα τον κάνει να την αναζητήσει. Και όλη αυτή η τεράστια σκηνή είναι δοσμένη όσο πιο απλά γίνεται. Με έναν άνθρωπο που αντιδράει βλέποντας στο βίντεο τις οικογενειακές του στιγμές. Και εμείς παρακολουθούμε ένα μάθημα υποκριτικής λιτότητας και μέγιστης συγκινησιακής φόρτισης ακούγοντας μόνο μια κιθάρα και βλέποντας έναν ηθοποιό να χρησιμοποιεί με όσο μεγαλύτερη οικονομία γίνεται τις εκφραστικές δυνατότητες που μπορεί να έχει το σώμα και το βλέμμα.

Η στιγμή που ο Τράβις ξυπνάει από τον λήθαργο και αρχίζει να ξαναγίνεται άνθρωπος έρχεται μέσα από την θέαση ενός οικογενειακού βίντεου κι εμείςπαρακολουθούμε ένα μάθημα υποκριτικής λιτότητας και μέγιστης συγκινησιακής φόρτισης ακούγοντας μόνο μια κιθάρα και βλέποντας έναν ηθοποιό να χρησιμοποιεί με όσο μεγαλύτερη οικονομία γίνεται τις εκφραστικές δυνατότητες που μπορεί να έχει το σώμα και το βλέμμα.

2 ΣΚΗΝΗ  ΤΡΑΒΙΣ ΚΑΙ ΤΖΕΗΝ

 

Στην ουσία αυτή η σκηνή είναι η πεμπτουσία του έργου του Βέντερς. Η κορυφαία του στιγμή. Στην πραγματικότητα πρόκειται για τρεις σκηνές. Ή αν προτιμάτε για ένα θέμα με τρεις μελωδίες. Η σκηνή έχει καθαρά θεατρική δομή καθότι είναι ένας διάλογος που διαρκεί περίπου είκοσι λεπτά μέσα σε έναν μόνο χώρο. Το ταλέντο όμως του Βέντερς τόσο στην πλανοθεσία όσο και στην καθοδήγηση των ηθοποιών είναι τέτοιο που αποφεύγει όλες τις θεατρικές παγίδες που θα μπορούσε να υποπέσει σχεδόν ο οποιοσδήποτε σκηνοθέτης. Πλέον στον σύγχρονο αμερικανικό κινηματογράφο δεν υπάρχουν τόσο μακροσκελείς διαλογικές σκηνές παρά μόνο στον ανεξάρτητο.

            Ο Τράβις λοιπόν βρίσκει την γυναίκα του να δουλεύει σε κάτι    που μοιάζει με πορνείο. Στέκεται  πίσω από ένα τζάμι βλέποντας μια κοπέλα η οποία δεν μπορεί αν τον δει. Ο πελάτης μιλάει μαζί της στο τηλέφωνο και την βλέπει αν θέλει να γδύνεται και αυτός προφανώς μπορεί να αυτοϊκανοποιείται μιλώντας της πρόστυχα και βλέποντάς την. Ο Τράβις λοιπόν πηγαίνει και αρχίζει και της μιλάει στο τηλέφωνο λέγοντάς της μια ιστορία η οποία είναι βγαλμένη από την ζωή που είχανε μαζί. Αυτή η ιστορία θα συγκλονίσει την Τζειν και θα την αλλάξει. Προσέξτε τώρα την αντίθεση. Αυτό που άλλαξε τον Τράβις είναι η εικόνα. Αυτό που άλλαξε την Τζέιν ήταν ο λόγος. Μιλάμε για πλήρης ιδιοφυής προσέγγιση. Αυτή  η ταινία είναι ένα άριστο παράδειγμα ισορροπίας ανάμεσα στο θέατρο (λόγος) και τον κινηματογράφο (εικόνα).Ο Βέντερς τοποθετεί τον Τράβις με μπλε φωτισμό και την Τζέιν με κίτρινο!!!Άλλο ένα ευφάνταστο εύρημα, καθότι στην χρωματική παλέτα αυτά τα δυο χρώματα είναι εντελώς αντίθετα. Βρίσκονται το ένα απέναντι από το άλλο. Η Τζέιν μπαίνει μέσα λαμπερή και όμορφη σαν σταρ του κινηματογράφου. Θυμίζει μάλιστα Μέρλυν Μονρόε. Η ιστορία αρχίζει. Ο μονόλογος του Τράβις ξεκινάει γυρίζοντας την πλάτη του στην Τζέιν που αυτή θυμίζω ότι δεν μπορεί να τον δει. Η οπτική λοιπόν επαφή δεν υπάρχει. Επικοινωνούνε μόνο με τον λόγο. Ο μονόλογος είναι συγκλονιστικός και εξαιρετικά καλογραμμένος. Ο Τραβις παίζει τελείως κινηματογραφικά, χωρίς εκρήξεις ,χωρίς να χρησιμοποιεί το σώμα του χωρίς σχεδόν να κάνει τίποτα. Χαμηλά πολύ λοιπόν έχοντας μόνο τις παύσεις στο οπλοστάσιό του. Ο Βέντερς εχει ήδη αποφύγει όλες τις θεατρικές παγίδες. Μα είναι η πλανοθεσία του που θα κάνει αυτόν τον θεατρικό διάλογο να είναι 100% κινηματογραφικός. Η κάμερά του είναι κολλημένη στην Ναστάζια Κίνσκι και παρακολουθεί τις αντιδράσεις της σαν να επρόκειτο η μηχανή να είναι ερωτευμένη μαζί της. Σταδιακά, βήμα το βήμα βλέπουμε την κατάρρευσή της και στην ουσία την αναγέννησή της μέσα από τα λόγια του Τράβις τα οποία διεισδύουν στην ψυχή της σμπαραλιάζοντάς την, ξυπνώντας έτσι και σε αυτήν το χαμένο συναίσθημα που είχε ξεριζώσει από την καρδιά της. Την αγάπη.  Το re- acting  της είναι για σεμινάριο. Ο τρόπος που κρατάει το παγωμένο βλέμμα της κάτω, οι κοφτές αναπνοές, τα δάκρυα που κυλάνε, η απέριττη αντίδρασή της, το εντελώς γνήσιο εσωτερικό παίξιμο καθώς οι εικόνες που δημιουργεί το μυαλό της μέσα από τον λόγο του Τράβις συγκλονίζουν όλο της το είναι, είναι πλήρως αριστουργηματικά.

       ΘΕΜΑ 2 Ο ΤΡΑΒΙΣ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΤΑΙ

Η Τζέιν καταλαβαίνει ότι πίσω από το τζάμι βρίσκεται ο άντρας που την αγάπησε όσο κανείς. Έχει σχεδόν ακουμπήσει το τζάμι σαν να θέλει να το σπάσει και να τον αγκαλιάσει. Ο Τράβις γυρίζει και ο Βέντερς κάνει ένα από τα πιο ιδιοφυή, συγκλονιστικότερα και σπαρακτικά πλάνα στην ιστορία του κινηματογράφου. Βλέπουμε το πρόσωπο του Τράβις στην αντανάκλαση ακριβώς επάνω στο πρόσωπο της γυναίκας του. Τα μαλλιά της  μόνο φαίνονται και είναι σαν να μας λέει ο σκηνοθέτης ότι αυτοί οι δυο γίνονται ένα. Της λέει να σβήσει το φως μπας και μπορέσει να τον δει. Εκείνη κλείνει το φως και η κάμερα πλέον έχει αλλάξει και έχει έρθει στο δωμάτιό της από την πλευρά της. Ένας απαλός ξανθός φωτισμός τονίζει το μισό πρόσωπο του Τράβις ενώ η Τζέιν είναι στα σκοτάδια. Τώρα μπορεί πλέον να τον δει. Η Τζέιν γονατίζει.

  ΘΕΜΑ  3 Ο ΜΟΝΟΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΤΖΕΗΝ

Η αποκάλυψη του Τράβις λειτουργεί σαν ένα Λάιτ Μοτίβ ανάμεσα στα δυο κυρίαρχα θέματα. Τον μονόλογο του Τράβις στην αρχή και τον μονόλογο της Τζέιν στο τέλος. Η Τζέιν πλέον είναι συντετριμμένη. Δεν είναι αυτή η λαμπερή πανέμορφη παρουσία που είδαμε στην αρχή. Έχει γονατίσει με την πλάτη στον Τράβις και αρχίζει και λέει την ιστορία της. Ο μονόλογός της είναι κινηματογραφικά άψογος μιας και σε όλη του την διάρκεια ψιθυρίζει. Ακόμη ένα λαμπρό υποκριτικά παίξιμο που στηρίζεται στην οικονομία και την λιτότητα. Οι δυο ηθοποιοί είναι συντονισμένοι σαν ελβετικό ρολόι. Η Τζέιν αφού μέσα από αυτήν την κατάβαση στην ψυχή της και την εξομολόγηση που έκανε, ξαναβρήκε τον εαυτό της. Έπρεπε πρώτα να συνθλιβεί, να γονατίσει, να πεθάνει για να μπορέσει να αναγεννηθεί. Όσο για τον Τράβις τα κατάφερε. Επανάφερε την γυναίκα που αγαπούσε και την μετέτρεψε από ένα παρατημένο πλάσμα σε έναν άνθρωπο ικανό να αγαπήσει πάλι.

Λίγες είναι οι ταινίες που μπορούν με τα πιο απλά μέσα να προσφέρουν τόσο μεγάλη συγκίνηση στον θεατή χωρίς να εκβιάσουν το συναίσθημα. Η τελική σκηνή με τους δυο μονολόγους είναι μια δραματική στιγμή μεγατόνων που βάζει φωτιά σε κάθε ευαισθητοποιημένο θεατή. Χωρίς να έχουμε νεκρούς και φωνές, χωρίς κραυγαλέα επιφωνήματα και συναισθηματικές εξάρσεις, η δύναμη του σκηνοθέτη αλλά και των ηθοποιών μας κάνει αδυνάμους στο να συγκρατήσουμε τους λυγμούς μας. Το κατόρθωμα του Τράβις που αφυπνίστηκε από τις εικόνες, από ένα απλό οικογενειακό βιντεάκι σε στιγμές ευτυχίας, και μπήκε στην διαδικασία να ψάξει να βρει την γυναίκα του, η οποία ήτανε κι αυτή βυθισμένη σε έναν δικό της λήθαργο και αναγεννήθηκε μέσα από τον λόγο –που τις δημιούργησε εικόνες αγάπης- και την επανάφερε στην ζωή, είναι στην ουσία ένα κατόρθωμα του ίδιου του Βέντερς ,ένα κατόρθωμα του ίδιου του κινηματογράφου και αποτελεί την πεμπτουσία της εβδόμης τέχνης. Η εικόνα όταν έχει τόσο ισχυρά μηνύματα, δεν αποβλακώνει όπως νομίζουν οι ψευτοδιανοούμενοι που έχουν περάσει την ζωή τους μπροστά σε μια βιβλιοθήκη χωρίς να ξέρουν τίποτε άλλο, αλλά αφυπνίζει. Και είναι αυτή η εικόνα, η εικόνα της αγάπης που είναι ικανή μόνο και μόνο ώστε να βάλει φωτιά στην ψυχή ενός ανθρώπου και να τον κάνει να καταφέρει το ακατόρθωτο.

    Πρόκειται για το μέγιστο παράδειγμα απόλυτης ισορροπίας ανάμεσα στο θέατρο και τον κινηματογράφο, το αμερικανικό και το ευρωπαϊκό σινεμά. Δεν υπάρχει μεγάλος κινηματογραφιστής που να μην αναφέρεται  και να μην έχει επηρεαστεί από αυτήν την τόσο σπουδαία ταινία.

 H πεμπτουσία του έργου του Βέντερς. Η κορυφαία του στιγμή.Η πλανοθεσία,η φωτογραφία και η υποκριτική είναι πραγματικά για σεμινάριο.

Ακούστε τον σπουδαίο Σαμ Μέντες να μιλάει για την ταινία