Αμερικάνικη Τέχνη: Κάποτε στην δύση του Ένιο Μορικόνε..

ΚΑΠΟΤΕ ΣΤΗΝ ΔΥΣΗ

(Σάουντρακ ορόσημο)

Έχει παιχτεί και παίζεται από εκατοντάδες ορχήστρες σε όλο τον κόσμο. Η ιστορία το έχει πλέον δικαιώσει.

Όμως οι μέχρι στιγμής κυκλοφορίες το αδικούσαν. Τώρα που βγήκε στην complete μορφή του ,τώρα είναι που καταλαβαίνουμε την μεγαλοφυΐα του Μαέστρου. Ο Μορικονε πάτησε σε δυο θέματα σταθμούς και έπαιξε μπάλα σε όλα τα μήκη και πλάτη του γηπέδου σε όλες τις ψυχολογικές και χαρακτηρολογικες αναμετρήσεις για τις οποίες η μουσική του μιλάει με τον πιο ευφάνταστο τρόπο.

Όπως έχουμε δει μέχρι στιγμής στις αναλύσεις που έχω κάνει οι μουσικοί και στην "Oρκα" και στον "πόλεμο των κόσμων" οι μουσικοί πατήσανε πάνω σε θεματικές κατηγορίες. Εδώ δεν συμβαίνει αυτό. Εδώ ο Μορικονε πατάει πάνω σε δυο θέματα και δημιουργεί έναν ολόκληρο κόσμο.

2 λοιπόν είναι τα κυρίαρχα θέματα πάνω στα οποία χτίστηκε ένα ολόκληρο σύμπαν συναισθημάτων.

Το πανέμορφο κυρίως θέμα “Κάποτε στην δύση” και το ανατρεπτικό μεγαλοφυές πρωτότυπο ανεπανάληπτο “ο άνθρωπος με την φυσαρμόνικα”. Πάμε να τα δούμε ένα ένα.

Κάποτε στην δύση .Το συναντάμε στα κομμάτια 1,4,6,9,10,18,25,27

Και ο άνθρωπος με την φυσαρμόνικα που το ακούμε στα κομμάτια 2,3,7,11,13,15,17,20,22,23,24,

Κομμάτι 1 «ΚΑΠΟΤΕ ΣΤΗΝ ΔΥΣΗ (κυρίως θέμα)

Πρώτα είναι το κυρίως θέμα ,ένα πανέμορφο λυρικό θέμα ,όπου συγκλονίζει με την αρμονία του ,την ανάπτυξή του ,και την μελωδία του. Ένα θέμα ερωτικό και μεγαλειώδες που μέσα στα περίπου τέσσερα λεπτά που διαρκεί καταλαβαίνει κανείς από τον λυρισμό των εγχόρδων την νοσταλγία και την μελαγχολία του θέματος ότι η Δύση με την έλευση του σιδηροδρόμου και την βιομηχανική επανάσταση αλλάζει και αρχίζει να χάνει την πρωτόγονη ομορφιά της. Αυτό μας λέει η σύνθεση του Μορικονε. Ότι υπάρχει κάτι μεγαλειώδες και ταυτόχρονα κάτι λυπητερό…Αυτή η αντίφαση στην μελωδία είναι σπαρακτική και πραγματικά κάθε φορά που ακούς αυτό το θέμα σου σηκώνεται η τρίχα. Προσέχετε μια τεχνική λεπτομέρεια στην μουσική. Στην κορύφωση της μουσικής στο 1:45 η σοπράνο δεν μπαίνει μαζί με την ορχήστρα αλλά λίγα δευτερόλεπτα μετά. Ίσως για να παρατείνει το μεγαλείο…ίσως για να δείξει καλύτερα την αντίφαση…ποιος ξέρει…

Τώρα θα κάνω μια αντίθεση. Θα προτείνω το άλλο βασικό θέμα του σάουντρακ το «Ο άνθρωπος με την φυσαρμόνικα» που ακούγεται στο κομμάτι 17 και που είναι στην καλύτερη και πιο ολοκληρωμένη βερσιόν του σε ολόκληρο το σιντι. Ποιο είναι το βασικό χαρακτηριστικό αυτού του θέματος; Μπορεί κάποιος να πει; Θα σας πω. ΤΟ ΛΑΘΟΣ!!! Η πρώτη σύνθεση είναι μια άριστα αρμονική και μελωδική πρόταση με τέλεια ενορχήστρωση. Είναι ένα κομμάτι που δεν έχει την παραμικρή παραφωνία. Στον «άνθρωπο με την φυσαρμόνικα» δεν ισχύει αυτό. Τι έχει κάνει εδώ ο Μορικονε; Έχει βάλει μια φυσαρμόνικα στην αρχή να κάνει ένα πρόλογο. Ένα σόλο…ακατανόητο σχεδόν…Μετά από κάτω σαν χαλί θα ακουστεί ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο και ξαφνικά…θα κάνει την εμφάνισή της μια ηλεκτρική κιθάρα!!!Τι δουλειά έχει η φυσαρμόνικα με μια ηλεκτρική κιθάρα;;;; και όχι μόνο αυτό…Σε λίγο θα προστεθεί στην κορύφωση όλη η ορχήστρα και η χορωδία..!!!!Μέσα σε 3:30!!!Μα είναι λάθος ….είναι ακραίο…δεν μπορεί να χωρέσεις φυσαρμόνικα ηλεκτρική κιθάρα, χορωδία και μεγάλη ορχήστρα μέσα σε 3:30 λεπτά και μάλιστα να τα φτάσεις να παίζουν τόσο ψηλά!!!Φαντάζομαι αν ο Μορικονε ήταν μαθητής και το έδινε αυτό στον καθηγητή του θα το έσκιζε και θα του έλεγε πως δεν γίνονται αυτά…Κι όμως…Και προσέχετε και κάτι άλλο…Δείτε την αντιστικτική σχέση μεταξύ των οργάνων…Άλλη μελωδία παίζει η φυσαρμόνικα.. . άλλη η ηλεκτρική κιθάρα και άλλη από πίσω τα έγχορδα, τα οποία θα σιωπήσουν όταν θα μπει στο παιχνίδι η ορχήστρα με την χορωδία και τα τύμπανα που θα ερμηνεύουν ένα μαρς!!!Εκεί θα έχουμε απόλυτη αρμονία και ταύτιση. Μετά το τελείωμα της ορχήστρας τα τρία θέματα θα επανέλθουν, μόνο που αντί για την ηλεκτρική κιθάρα θα έχουμε φλάουτα!!!και όλα αυτά αντί να προξενήσουν ένα χάος, μια καταστροφή, δημιουργούν κάτι ανεπανάληπτο. Πρόκειται για μια μεγαλοφυή σύνθεση, απίστευτη, καινοτόμα και πρωτοπόρα που όμοιά της δεν έχει να επιδείξει η παγκόσμια κινηματογραφική μουσική…

Ξαναγυρίζω πάλι στο βασικό θέμα όπου θα έχουμε μια έξοχη παραλλαγή του στο κομμάτι 18 ( A Dimly Little Room)

Έχουμε ακριβώς την ίδια μελωδία με αλλαγή στην ενορχήστρωση, στον ρυθμό και στο ύφος. Εδώ το θέμα δεν κορυφώνεται ποτέ και την θέση της σοπράνο την έχει πάρει ένα βιολί. Το θέμα τώρα φαντάζει τραγικά εύθραυστο, επικίνδυνα ευαίσθητο, βελούδινα τρυφερό ,σαν μια υπόγεια κραυγή λύπης, ένα εσωτερικό κλάμα και ένα δάκρυ στο τέλος να κυλάει… Απίθανο πραγματικά!!

Το βασικό θέμα το ακούμε επίσης στο κομμάτι 10 (Jill) και αντιπροσωπεύει τον χαρακτήρα της Τζιλ άριστα. Είναι και ευαίσθητο, ερωτικό, τραγικό και λυρικό, αλλά και σκοτεινό αν κρίνουμε από το φινάλε του.. Είναι πραγματικά απίστευτο το πως σε αυτό το κομμάτι που διαρκεί μόλις 1:47 ο Μορικονε ταίριαξε όλο τον εσωτερικό κόσμο αυτής της αινιγματικής γυναίκας!!!

Επίσης ακούγεται στο κομμάτι 4 (arrival at the station) σε μια πολύ σύντομη εκδοχή του σαν ένα πρελούδιο..

Μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα εκδοχή του την ακούμε στο κομμάτι 6 (Jill’s America)

Όπου έχουμε πάλι μια λυρική κορύφωση εγχόρδων ,αλλά χωρίς σοπράνο και με την χορωδία από πίσω να παίζει πιο χαμηλά.

Επίσης στο κομμάτι 9 (A bed too large) η βασική μελωδία θα ξεκινήσει σαν ένα νανούρισμα και εν συνεχεία ερμηνευτεί από ένα χάλκινο και σοπράνο, χωρίς όμως περαιτέρω ανάπτυξή..

Πλήρη ανάπτυξή θα έχουμε στο κομμάτι 25 (Birth of a city) όπου θα υπάρχουν κάποιες αναίσθητες αλλαγές σε σχέση με το αρχικό θέμα

Στο τελευταίο κομμάτι όμως θα έχουμε την λυρική κορύφωση από την αρχή και η σοπράνο θα έχει μεγαλύτερο ρόλο κάνοντας έτσι το θέμα ακόμη πιο τραγικό, σαν έναν θρήνο, σαν ένα μοιρολόι…Η δύση που ξέραμε, με την πρωτόγονη ομορφιά της ,τις αχανές εκτάσεις της, τις πολυάριθμες φυλές της ,χάθηκε τελείως.. και ο καπιταλισμός…αρχίζει να γιγαντώνεται!

ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΟΥ ΦΥΣΑΡΜΟΝΙΚΑ

Και περνάμε στο θέμα του “Φυσαρμόνικα”. Το συναντάμε στο κομμάτι 2 (The man)

Με μόλις ένα λεπτό διάρκεια το μοτίβο που φαντάζει απειλητικό και σκοτεινό καθώς το συνοδεύουν τύμπανα και έγχορδα θα αποτελέσει μια πρόγευση..

Αμέσως μετά στο κομμάτι 3 (The grand massacre) η ανάπτυξή του θα είναι ένα βήμα μεγαλύτερη .Τα τύμπανα θα προετοιμάσουν το έδαφος και οι λίγες χαρακτηριστικές νότες θα ερμηνευτούν από την ηλεκτρική κιθάρα ενώ από πίσω υπάρχει ένα δευτερεύον θέμα μινιμαλιστικής λογικής.. Η ανάπτυξη του θέματος θα έρθει με την κορύφωση της ορχήστρας χωρίς όμως η χορωδία να είναι έντονη, όπου θα ερμηνεύσει ένα μαρς.

Στο κομμάτι 7 ( Harmonica) θα έχουμε ένα υπέροχο διάλογο μεταξύ φυσαρμόνικας και ηλεκτρικής κιθάρας χωρίς όμως λυρική κορύφωση. Βλέπετε πως σιγά σιγά το θέμα του “φυσαρμόνικα” αποκτά την υπόστασή του ,φροντίζοντας ο Μορικονε κάθε φορά να μας δίνει και κάτι διαφορετικό…

Και στο θέμα του Φρανκ, κομμάτι 11,(Frank) θα έχουμε την πιο ενδιαφέρουσα παραλλαγή του.

Ξεκινάμε πάλι με σόλο φυσαρμόνικας ,αλλά μετά έχουμε την είσοδο ενός όμποε που θα παίζει την μελωδία της ηλεκτρικής κιθάρας ,μαρτυρώντας μας ότι ο χαρακτήρας του Φρανκ είναι κι αυτός ευάλωτος..

Και στο κομμάτι 13 ( The second tavern ) η μελωδία στο πρώτο επίπεδο είναι αγωνιώδεις γεμάτο σασπένς ,αλλά στο δεύτερο επίπεδο κρατάει την μοναξιά της

Στον επίλογο ,κομμάτι 15 ( epilogue ) θα έχουμε ακριβώς το αντίθετο απ’ αυτό που συνέβη στο προηγούμενο. Το θέμα σε πρώτο επίπεδο είναι μελαγχολικό αλλά στο δεύτερο απειλητικό καθώς τα έγχορδα παίζουν μια σκοτεινή συγχορδία.

Και φτάνουμε στο 17 όπου πλέον ακούμε το θέμα σε όλο του το μεγαλείο όπως σας εξήγησα στην αρχή. Με όλες του τις αντιφάσεις και τις κορυφώσεις.

Καμια απο τις παραπάνω εκτελέσεις δεν μπορεί να συγκριθεί με το πρωτότυπο γιατί όλη η ουσία,όλη η μαγεία της σύνθεσης βρισκέται στην ακραία αντίθεση μεταξύ φυσαρμόνικας και ηλεκτρικής κιθάρας.Έτσι το μπάσιμο της κιθάρας θα πρέπει να είναι πολύ δυνατό και βαθύ,ακράια ισχυρό ώστε να έρθει σε ισσοροπία με το εκωφαντικό σολο της φυσαρμόνικας στην αρχή.Καμιά απο αυτές τις εκτελέσεις δεν το κατάφερε στο επακρον οπως το εκανε ο Μορικονε στο οριτζιναλ σαουντρακ.

Έχουμε όμως ακόμη 4 παραλλαγές αυτού το θέματος.

Στο κομμάτι 20 ( Return to the train) το ακούμε σε πολύ αργό ρυθμό χωρίς δευτερεύον θέμα από πίσω χωρίς φυσαρμόνικα και κιθάρα..

Στο κομμάτι 22 (As a judgment) έχουμε μια αριστουργηματική προσέγγιση με την κιθάρα να ερμηνεύει αργά την βασική μελωδία και την σκυτάλη στην συνέχεια να την παίρνει η τρομπέτα, κάνοντας το θέμα έτσι εξαιρετικά επιβλητικό και ατμοσφαιρικό!!!

Επίσης και στο 23 έχουμε άλλη μια αριστουργηματική παραλλαγή με παρατεταμένο σόλο φυσαρμόνικας στην αρχή.

Τέλος στο κομμάτι 24 (Death rattle) έχουμε μόνο την φυσαρμόνικα να παίζει το θέμα, αλλά με κάποια παραφωνία.. Ο φυσαρμόνικας πήρε την εκδίκησή του, αλλά αυτή η μανία, του άφησε ένα κουσούρι…

Επίσης στο σιντι έχουμε και κάποια άλλα θέματα όχι τόσο ιδιαίτερης σημασίας. Πρόκειται για τα κομμάτια 5,8,12,14,16,19,,26 τα οποία χωρίζονται σε δυο θεματικές κατηγορίες. Την αγωνιά ,το σασπένς και την παραδοσιακή μουσική των σαλούν της δύσης.

Την αγωνία την αντιπροσωπεύουν τα κομμάτια 8,14,19 και θεωρώ κορυφαίο το 19 (The transgression) όχι μόνο για την ανάπτυξή του αλλά και για την ενορχήστρωσή του.

Τέλος στα κομμάτια που αντιπροσωπεύουν την παραδοσιακή δύση υπάρχει μια πολύ όμορφη μελωδία αλλά απλοϊκή η οποία η καλύτερη στιγμή της είναι στο κομμάτι 16 (On the roof of the train) κυρίως λόγου της χρήσης του πιάνου που δίνει μια πιο τζαζίστικη ατμόσφαιρα.

Ειδική μνεία θα πρέπει να γίνει στο κομμάτι 21 (Morton) ένα τελείως ξεχωριστό θέμα όπου δεν ακούγεται σε καμία άλλη εκτέλεση. Έχει μόνο μια εμφάνισή ,πολύ παράξενη και περίεργη..

Και αφού απολαύσατε την μουσική ξέχωρα από την ταινία δείτε τώρα με τι θαυμάσιο τρόπο υποστηρίζει την εικόνα..

Φως σκια και μουσικη!!!!

Οι άγγελοι του θανατου ...Μια ποιηση!!!

Η τελικη μονομαχία...Προσέχτε πως σχολιάζει ο Μορικόνε την πτώση του γιλέκου του Χένρι Φόντα...Ειναι να σου φευγει το κρανιο..Αν και δεν ειμαι σιγουρος αν ο Μορικονε πατησε πανω στις εικονες του Λεονε ή ο Λεονε μονταρε τα πλανα του πανω στην μουσικη του Μορικονε.Μαλλον το δευτερο εγινε..Οπως και να εχει ομως...Ειναι μια μαγεια!!!!